وکلا و کارشناسان حقوقی هردو در رشته حقوق تحصیل می‌کنند؛ اما اگر کسی بخواهد وکیل شود باید بعد از اخذ مدرک لیسانس در رشته حقوق، در آزمون وکالت و دوره کارآموزی شرکت کند تا پروانه وکالت کسب کند. بااین‌حال، مشاور یا کارشناس حقوقی نیازی به گذراندن این مراحل ندارند و می‌توانند بعد از فارغ‌التحصیلی در سازمان‌ها به‌عنوان مشاور حقوقی فعالیت کنند.

یکی از تفاوت‌های دیگری که شغل وکالت با مشاور حقوقی دارد، این است که وکلا نمی‌توانند در شرکت‌ها و سازمان‌ها، به‌طور رسمی استخدام شوند؛ اما برای مشاور حقوقی این اصل برقرار نیست.

در انتها می‌توان این‌طور گفت که وکلا می‌توانند مشاور حقوقی نیز باشند؛ اما یک مشاور یا کارشناس حقوقی، وکیل نیست؛ زیرا پروانه وکالت ندارد. این تفاوتهای بین وکیل رسمی و کارشناس حقوقی نیز درباره وکیل ایرانی در ملبورن هم وجود دارد.

وظایف و مسئولیت‌های وکیل

مسئولیت‌های اصلی وکلا بسته به نوع شغلی که در آن فعالیت می‌کنند یا نوع موکلی که برای آن کار می‌کنند (حقیقی یا حقوقی)، می‌تواند متفاوت باشد. بااین‌حال، علیرغم این تفاوت‌ها، وظایف کلیدی و مشترک بین وکلا عبارت‌اند از:

• پاسخگویی به سؤالات موکل و ارائه توضیحات شفاف
• حل مشکلات با یافتن راه‌حل‌های مؤثر و مفید
• مشاوره و توصیه به موکل در مورد راه‌حل‌های موجود یا محصولات و خدمات خاصی که ممکن است برای آن‌ها مفید باشد
• یادداشت‌برداری از گزارش‌های جلسات برای ثبت مشکلات و راه‌حل‌ها و به‌روزرسانی پرونده‌ها با اطلاعات فعلی

انواع شغل وکالت

همان‌طور که در مقدمه نیز گفتیم، شغل وکالت انواع مختلفی دارد، زیرا حوزه‌های آن بسیار وسیع است و کسانی که در این شغل فعالیت می‌کنند، تخصص‌های مختلفی دارند. در ادامه انواع مختلف این شغل را برای شما نام برده و شرح داده‌ایم.

وکیل جراحت شخصی و حوادث

وکلای جراحات شخصی عمدتاً در دعاوی مدنی کار می‌کنند و نماینده کسانی هستند که دچار آسیب و جراحات شده‌اند. اغلب این آسیب‌ها ناشی از تصادفات رانندگی، قصور پزشکی یا حوادث محل کار است. وکلای جراحت شخصی باید ثابت کنند که طرف مقابل که معمولاً شخصی حقیقی یا حقوقی است، مقصر است و باید به شخص آسیب‌دیده خسارت پرداخت کند. بسیاری از این پرونده‌ها بدون مراجعه دادگاه حل‌وفصل می‌شوند.

 انواع وکالت

الف) وکالت مطلق: یعنی این‌ که شخصی را برای تمام امور وکیل کند و این وکالت شامل امور اداری و مالی موکل می‌شود مثل فروش و یا خرید و یا پرداخت هزینه خانواده که در این قسم اعمال وکیل نیاز به اجازۀ موکل ندارد.
ب) وکالت مقید: در این نوع وکالت، مورد وکالت مشخص و معین است و وکیل باید در همان مورد معین، عمل نماید. مثل خرید خانه یا فروش ماشین
وکالت از جهت شکل به وکالت رسمی یا عادی یا شفاهی تقسیم می‌شود.
مورد وکالت باید امری باشد که به موجب قانون یا طببعتاً درانحصار شخص نباشد مثل وکالت در مجلس معامله که باید خودش عمل نماید و نمی‌تواند دیگری را وکیل نماید و دیگر این‌که خود شخص موکل بتواند آن را انجام دهد، برای مثال شخص ورشکسته که از دخالت در اموال ممنوع است نمی‌تواند در مورد آن به دیگری وکالت دهد.

حدود وکالت

«وکیل نمی‌تواند عملی را که خارج از حدود وکالت است انجام دهد». (مفاد ماده ۶۶۳قانون مدنی)
«در صورتی که وکالت به طور مطلق داده شده و قیدی در آن نیامده مربوط به ادارۀ اموال خواهد بود». (مفاد ماده ۶۶۱قانون مدنی)
در یک تقسیم بندی وکالت به وکالت قضایی و غیر قضایی تقسیم می شود:
وکالت قضایی: عبارت است از اینکه شخص در جهت امور دادگاهی خود شخص دیگری را به عنوان نماینده خود در دادگاه معرفی می نماید. این نوع وکالت محدود به امور قضایی است مانند اعطای وکالت به وکلای دادگستری.
وکالت غیر قضایی: عبارت است اینکه شخصی به طور رسمی یا عادی جهت انجام امور کاری یا اداری خود به شخص دیگری وکالت می دهد.

نایب السلطنه را در دوره صفویه وکیل می‌گفتند و عنوان وکیل الرعایا هم از همین جا برخاسته است. میتوان برای وکیل انتخابی حد و مرزی مشخص کرد که در چه زمینه ای اجازه وکالت از طرف شما دارد و در چه زمینه ای خود شخص باید برای آن کار حضور داشته باشد

به کسی که از طرف شخص دیگری، که میتواند حقوقی یا حقیقی باشد، به موجب عقد وکالت مامور میشود تا کاری را انجام دهد وکیل گفته میشود. عقد وکالت عقدی جایز است به این معنی که هر یک از طرفین میتواند هر زمان که بخواهد آن را فسخ کند. این عقد با توجه به مقررات قانون مدنی منعقد میشود که طرفین این عقد وکیل و موکل هستند.

عقد وکالت قدمتی طولانی داشته و در دوره صفویه وکیل با عنوان نایب السلطنه شناخته میشد. و عنوان وکیل الرعایا نیز از همان زمان ایجاد شده است.

وکالت از جهت حدود اختیارات وکیل به وکالت مطلق و مقید تقسیم میشود. وکالت مطلق به این معناست که موکل فردی را برای انجام همه امور خود به عنوان وکیل انتخاب نماید و وکیل بدون محدودیتی حق دخالت و دخل و تصرف و اعمال وکالت در اموال موکل دارد. در موارد و پرونده های حساس و مهم میتوان محدودیت هایی را برای وکیل منتخب مشخص کرد به این صورت که چه مواردی را وکیل می تواند انجام دهد و چه موارد را تنها خود شخص می تواند انجام بدهد که به این نوع وکالت وکالت مقید گفته میشود.

بر اساس اصل 35 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران طرفین دعوا در تمام دادگاه ها از حق داشتن وکیل برخوردارند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند بایستی شرایط و امکانات انتخاب برای آنها مهیا شود.

در ایران و بسیاری از کشورها انتخاب شغل وکالت تنها با داشتن تحصیلات مرتبط میسر نمیشود و علاوه بر آن نیازمند اخذ مجوز با شرکت در آزمون های وکالت و گذراندن دوره های کارآموزی است. وکالت یکی از عقود و قراردادهای نامبرده شده در قانون مدنی است که توسط وکیل و موکل منعقد میشود و به موجب آن وکیل به جای موکل کار مورد وکالت را انجام میدهد. به عنوان مثال احمد به محمد وکالت میدهد تا خانه ای برای او بخرد، در اینجا احمد موکل و محمد وکیل است. محمد خرید خانه را به نیابت از احمد انجام میدهد. موکل این حق را دارد تا حد و مرزی برای وکیل بگذارد و وکیل حق ندارد از این حد و مرز بگذرد برای مثال احمد میگوید خانه ای تا قیمت پانصد میلیون برای من خریداری کن و بر این اساس محمد حق ندارد خانه ای با قیمت بالاتر برای احمد خریداری کند.

وکیل پایه یک دادگستری کسی است که بعد از گذراندن تحصیلات دانشگاهی در مقطع لیسانس و یا بالاتر  در رشته های حقوق یا فقه و مبانی حقوق اسلامی و یا هم تراز آن در حوزه های علمیه در آزمون کانون وکلای دادگستری که یکبار در سال برگزار میشود در رقابتی بسیار سخت معدل و تراز لازم را از میان رقبا و دیگر شرکت کنندگان کسب میکند و به عنوان کارآموز وکالت قبول میشود.

مدت دوره کارآموزی وکالت 18 ماه است و بعد از آن کارآموزان بایستی در آزمون اختبار که به صورت کتیی و مصاحبه علمی شفاهی است شرکت نمایند و کارآموزی که موفق شود در هر دو آزمون کتبی و شفاهی قبول شود مجاز به شرکت و حضور در مراسم تحلیف می شود که در این مراسم پس از طی تشریفات و اتیان سوگند توسط وی، به سمت وکیل دادگستری یا وکیل پایه یک دادگستری دست می یابد.

انواع وکالت

1)      وکیل قراردادی

در این مورد وکیل توسط خود موکل انتخاب میشود و به موجب قرارداد وکالت از وکیل میخواهد که وکالت وی  را برای دفاع از حقوق او در مراجع قضایی به عهده بگیرد.

2)      وکیل تسخیری

در امور کیفری از طرف دادگاه برای دفاع از متهم یا متهمانی که از انتخاب وکیل امتناع مینمایند و یا به دلیل بضاعت مالی توانایی انتخاب وکیل را ندارند و قانون انتخاب وکیل را برای آنها اجباری دانسته است از بین وکلای دادگستری وکیل رایگان برای او انتخاب میشود. وکیلی که اینگونه وارد پرونده میشود و وکالت را می پذیرد با عنوان وکیل تسخیری شناخته میشود.

3)      وکیل معاضدتی

در امور حقوقی از طرف کانون وکلا برای اشخاصی که نیاز به دفاع توسط وکیل داشته اما به دلایلی از جمله عدم توانایی مالی، با تشخیص عسر و حرج موکل از سوی دادگاه یا تشخیص کمیسیون معاضدت کانون وکلا، وکیلی برای وی انتخاب می شود تا به صورت رایگان از حقوق وی دفاع نماید. وکیل نامبرده شده با عنوان وکیل معاضدتی شناخته می شود.

معسر به کسی گفته میشود که به واسطه نداشتن دارایی یا دسترسی نداشتن به مالش توانایی پرداخت هزینه محاکمه از جمله حق الزحمه وکیل یا دیون خود را ندارد.

4)      وکیل انتخابی

منظور از وکالت انتخابی وکالتی است که از طرف محکمه در موارد جزایی (وکیل تسخیری) و از طرف کانون وکلا در موارد حقوقی ( وکیل معاضدتی) به آنها ارجاع می شود.

5)      وکیل اتفاقی

اشخاصی که واجد معلومات کافی برای وکالت باشند ولی شغل آنها وکالت در دادگستری نباشد اگر بخواهند برای اقربای سببی یا نسبی خود تا درجه دوم از طبقه سوم وکالت بنمایند ممکن است به آنها در سال سه نوبت جواز وکالت اتفاقی داده شود که به وکیلی که به این طریق وکالتی را میپذیرد وکیل اتفاقی می گویند.